#pmjournalism

ବ୍ରହ୍ମପୁର ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରେ ୨୭ ବର୍ଷର ସାମ୍ୱାଦିକତା ଅଧ୍ୟାପନାରୁ ଅବସର ଗ୍ରହଣ ପରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଗୁଣାତ୍ମକ ସାମ୍ୱାଦିକତା ପ୍ରସାର ଆଭିମୁଖ୍ୟରେ ‘ସାପ୍ତାହିକ ସାମ୍ୱାଦିକତା ପତ୍ରାଂଶ’ ଶୀର୍ଷକ ଏକ ଇ-ମେଲ ନିଉଜଲେଟର ଲେଖିଆସୁଛନ୍ତି ଡକ୍ଟର ପ୍ରଦୀପ ମହାପାତ୍ର । ଏଥିରେ ସମକାଳୀନ ସାମ୍ୱାଦିକତାର ଗତିପ୍ରକୃତି ସମୀକ୍ଷା କରାଯାଇଥାଏ । ନିଉଜଲେଟରରେ ସ୍ଥାନିତ ରଚନାଗୁଡ଼ିକର ବାର୍ଷିକ ସଂକଳନ ‘ଓଡ଼ିଶା ମିଡ଼ିଆ ରିପୋର୍ଟ’ ଇ-ବୁକ ଆକାରରେ ବିଗତ ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷ ଧରି ପ୍ରକାଶିତ ହେଉଛି । ତାଙ୍କ ସହିତ ‘ରବିବାର ସମ୍ୱାଦ’ ପକ୍ଷରୁ ଆଲୋଚନା କରିଛନ୍ତି କ୍ଷେତ୍ରବାସୀ ନାଏକ :

୧. ଆପଣ ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷ ଧରି ଗଣମାଧ୍ୟମ ସଂକ୍ରାନ୍ତୀୟ ଇ-ମେଲ ନିଉଜଲେଟର ପ୍ରକାଶ କରୁଛନ୍ତି । ଏଭଳି ଚ଼ିନ୍ତାଧାରା କିପରି ଆପଣଙ୍କ ମନକୁ ଆସିଲା ?

ଏକ ନାଟକୀୟ ଘଟଣାକ୍ରମରେ ମୋର ‘ସାପ୍ତାହିକ ସାମ୍ୱାଦିକତା ପତ୍ରାଂଶ’ ପ୍ରକାଶନ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ୨୦୧୭ ଜୁଲାଇରେ ଭୁବନେଶ୍ୱରରେ ଆୟୋଜିତ ‘ସମ୍ୱାଦ’ର ଜିଲ୍ଲା ପ୍ରତିନିଧିମାନଙ୍କ ଏକ କର୍ମଶାଳାରେ ମୁଁ ଉଦବୋଧନ ଦେଇଥିଲି । ତାହାର ସାରାଂଶ ଥିଲା, ବିଶ୍ୱବ୍ୟାପୀ ଗଣମାଧ୍ୟମ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଧାରାରେ ଓଡ଼ିଆ ସାମ୍ୱାଦିକତା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଚାଲିଛି ଏବଂ ନିକଟ ଭବିଷ୍ୟତରେ ଏହା ଉଗ୍ରରୂପ ଧାରଣ କରିବ । ପରିବର୍ତ୍ତିତ ପରିସ୍ଥିତି ସହ ସାମ୍ୱାଦିକମାନେ ନିଜକୁ ଖାପ ଖୁଆଇବା ନିମନ୍ତେ ନିଜ ଜ୍ଞାନ ପରିସର, କାର୍ଯ୍ୟଧାରା ଓ ବୈଷୟିକ ଦକ୍ଷତା ସଂପ୍ରସାରିତ କରିବା ବିଧେୟ । ଏଥି ନିମନ୍ତେ ନିରନ୍ତର ଜୀବନବ୍ୟାପୀ ଜ୍ଞାନ ଆହରଣ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

କର୍ମଶାଳାରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥିବା ସାମ୍ୱାଦିକମାନେ ଏଥିରେ ଏକମତ ହୋଇଥିଲେ । ଜଣେ ସାମ୍ୱାଦିକ ପଚାରିଲେ, ଏଥିଲାଗି ଓଡ଼ିଶାରେ ଓଡ଼ିଆଭାଷାରେ ସୁବିଧା ସୁଯୋଗ କାହିଁ ? କ୍ଷଣିକ ଉନ୍ମାଦନା ବଶବର୍ତ୍ତୀ ହୋଇ କହିଥିଲି, ‘ନାହିଁ ; କିନ୍ତୁ ମୁଁ କରିବି ।’ ଏହି ଘଟଣାର ଦୁଇମାସ ମଧ୍ୟରେ ‘ସାପ୍ତାହିକ ସାମ୍ୱାଦିକତା ପତ୍ରାଂଶ’ ଇ-ମେଲ ନିଉଜଲେଟର ଆରମ୍ଭ ହେଲା । ଏହା ବିନା ମୂଲ୍ୟରେ ପ୍ରାୟ ପାଞ୍ଚଶହ ସାମ୍ୱାଦିକଙ୍କ ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚେ । ମହାମାରୀ ପରଠୁ ମୋର ପାଞ୍ଚ ହଜାର ଫେସବୁକ ବନ୍ଧୁଙ୍କ ପୃଷ୍ଠାରେ ଏହା ପୁନଃ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଆସୁଛି । ନିର୍ବାଚିତ କେତେକ ରଚନା ଦୈନିକ, ସାପ୍ତାହିକ ଓ ପାକ୍ଷିକ ଓଡ଼ିଆ ସମ୍ୱାଦପତ୍ରରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରକାଶ ପାଏ । ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ପରିମାଣରେ ସାମ୍ୱାଦିକତା କଳାକୌଶଳ ଓ ଖବରଅନ୍ତର ପଠନ ସାମଗ୍ରୀ ଉପଲବ୍ଧ ହେଲେ ଆଗ୍ରହୀ ସାମ୍ୱାଦିକମାନେ ଅବଗତ ହୋଇପାରିବେ ଏବଂ ତାହା ସେମାନଙ୍କ ବୃତ୍ତି ଓ ପ୍ରବୃତ୍ତିକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିବ, ଏହି ଉପପାଦ୍ୟକୁ ନେଇ ଏହି ଅଭିଯାନ ପ୍ରଯୋଜିତ ।

୨. ଗଣମାଧ୍ୟମ ସହ ସଂପୃକ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ଏହାକୁ କିପରି ଗ୍ରହଣ କରୁଛନ୍ତି ?

ମୋ’ ଇ-ମେଲ ନିଉଜଲେଟର ଓ ଇ-ବୁକର ପ୍ରସାର ସଂକୁଚିତ । ଏକପକ୍ଷରେ ଭର୍ଚୁଆଲ ମଞ୍ଚ ପଠନ ଧାରା ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ଲୋକପ୍ରିୟତା ହାସଲ କରି ନ ଥିବା ସ୍ଥଳେ ଓଡ଼ିଆ ସାମ୍ୱାଦିକତାରେ ଗୁଣାତ୍ମକ ବିକାଶ ନିମନ୍ତେ ପରିବେଶ ମଧ୍ୟ ଏଯାଏଁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇପାରିନାହିଁ ।

ଡିଜିଟାଲ ମଞ୍ଚ ସଂପ୍ରସାରଣରେ ଗଣମାଧ୍ୟମ ଉପଭୋକ୍ତାଙ୍କ ଆଚ଼ରଣ ବଦଳି ଆସୁଛି । ଏଣିକି ପାଠକ କିଛି ମଞ୍ଚକୁ ଅଣଦେଖା କରିବା ଧାରା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଛି । ନିକଟ ଭବିଷ୍ୟତରେ ବିଦେଶ ଭଳି ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ମଧ୍ୟ ସମ୍ୱାଦପତ୍ର ଶିଳ୍ପ ବିଜ୍ଞାପନ-ଆଶ୍ରିତ ମଡ଼େଲ ବଦଳରେ ଗ୍ରାହକ ଚାନ୍ଦା-ଆଶ୍ରିତ ମଡ଼େଲକୁ ରୂପାନ୍ତରିତ ହେବା ଅବଶ୍ୟମ୍ଭାବୀ । ସେହି ପରିବେଶରେ ଗୁଣାତ୍ମକ ସାମ୍ୱାଦିକତାର ଆବଶ୍ୟକତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇବ । ଦ୍ରବ୍ୟ-ମୂଲ୍ୟ ନୀତିରେ ଗ୍ରାହକ ଉତ୍ତମ ପ୍ରଦାର୍ଥ କ୍ରୟ କରିବେ । ମୋର ପାଞ୍ଚ-ଦଶ ବର୍ଷର ଉଦ୍ୟମ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଗୁଣାତ୍ମକ ସାମ୍ୱାଦିକତା ପ୍ରସାର ଦିଗରେ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ଆତ୍ମ-ତାଲିମ ଉପଯୋଗୀ ଉପାଦାନ ‘କଣ୍ଟେଣ୍ଟ’ ଯୋଗାଇବ ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ ।

ଆଗଧାଡ଼ିର ସାମ୍ୱାଦିକମାନେ ଇଂରାଜୀ ଜାଣନ୍ତି । ତେଣୁ ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ପଠନ ସାମଗ୍ରୀର ଅଭାବ ନାହିଁ । କମ ଶିକ୍ଷିତ, ଅଣ-ତାଲିମପ୍ରାପ୍ତ ଏବଂ ନିରନ୍ତର ଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି ନିମନ୍ତେ ଆଗ୍ରହୀ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ସାମ୍ୱାଦିକମାନେ ଭର୍ଚୁଆଲ ମଞ୍ଚରେ ମାଗଣାରେ ତଥ୍ୟାଶ୍ରିତ, ଅନଲାଇନ ପଠନ ଉପଯୋଗୀ ରଚନାବଳୀ ପାଇପାରିବେ ।

୩. ଆମ ରାଜ୍ୟର ଆଦିବାସୀ ଓ ଦୁର୍ଗମ ପାହାଡ଼ିଆ ଅଞ୍ଚଳରେ ମୋବାଇଲ ନେଟୱାର୍କ ଅଭାବରୁ ସ୍କୁଲ ପିଲା ଅନଲାଇନରେ ପାଠ ପଢ଼ିବାରୁ ବଞ୍ଚିତ ହୋଇଥିଲେ । ଏଭଳି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଡ଼ିଜିଟାଲ ଗଣମାଧ୍ୟମ ଏବଂ ଇ-ବୁକ କେମିତି ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚିପାରିବ ?

ଭାରତରେ ଟେଲି ଯୋଗାଯୋଗ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆଗାମୀ ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟାପକ ଅଗ୍ରଗତି ଆଶା କରାଯାଉଛି । ଦେଶରେ ୨୦୨୧ବର୍ଷକ ମଧ୍ୟରେ ଇଣ୍ଟରନେଟ ବ୍ୟବହାରକାରୀଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ୧୧.୫ ପ୍ରତିଶତ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିଲା ଏବଂ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ୩୨ ପ୍ରତିଶତ ଯାଏଁ ଇଣ୍ଟରନେଟ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇପାରିଥିଲେ । ଶହେ କୋଡ଼ିଏ କୋଟି ମୋବାଇଲ ଉପଭୋକ୍ତାଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ୭୫ କୋଟି ସ୍ମାର୍ଟଫୋନ ବ୍ୟବହାରକାରୀ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଥିବା ସ୍ଥଳେ ୨୦୨୬ ସୁଦ୍ଧା ଦେଶର ସ୍ମାର୍ଟଫୋନ ବ୍ୟବହାରକାରୀଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ଶହେ କୋଟିରେ ପହଞ୍ଚିବ । ସହରାଞ୍ଚଳରେ ସ୍ମାର୍ଟଫୋନ ବ୍ୟବହାର ଅଭିବୃଦ୍ଧି ୨.୫ ପ୍ରତିଶତ ରହିବା ସ୍ଥଳେ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରେ ୬ ପ୍ରତିଶତ ଛୁଇଁବ । ଏହି ତଥ୍ୟାବଳୀ ବାଣିଜ୍ୟ ବ୍ୟବସାୟ ଗବେଷଣା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ‘ଡ଼ିଲୋଟେ’ ପ୍ରକାଶିତ ‘୨୦୨୨ ଗ୍ଳୋବାଲ ଟିଏମଟି (ଟେକନୋଲଜି, ମିଡ଼ିଆ ଏଣ୍ଡ ଏଣ୍ଟରନେଟମେଣ୍ଟ, ଟେଲକମ)’ ରିପୋର୍ଟରୁ ଉଦ୍ଧୃତ । ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନରେ ଓଡ଼ିଶା ମଧ୍ୟ ସାମିଲ ହେବ ।

୪. ୧୮୬୬ରେ ସାପ୍ତାହିକ ସମ୍ୱାଦପତ୍ର ‘ଉତ୍କଳ ଦୀପିକା’ ଆତ୍ମପ୍ରକାଶ କରିଥିଲା । ଦେଢ଼ଶହ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ଅନେକ ସମ୍ୱାଦପତ୍ର ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଛି । ଓଡ଼ିଆ ସାମ୍ୱାଦିକତାର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ଓ ସଂକଟ ସମ୍ପର୍କରେ ଆପଣ କ’ଣ କହିବେ ?

ଊନବିଂଶ ଶତାଦ୍ଦୀରେ ଏକ ଜଏଣ୍ଟ ଷ୍ଟକ କମ୍ପାନି ଗଠନ କରି ଗୌରୀଶଙ୍କର ରାୟ ‘କଟକ ପ୍ରିଣ୍ଟିଂ କମ୍ପାନି’ ପରିଚାଳନା ଓ ‘ଉତ୍କଳ ଦୀପିକା’ ପ୍ରକାଶନରୁ ସଂଗୃହୀତ ଲାଭାଂଶ ଅଂଶୀଦାରମାନଙ୍କୁ ଦେଇଥିବା ଇତିହାସ ପୃଷ୍ଠାରେ ଲିପିବଦ୍ଧ ରହିଛି । ଆଜି ଓଡ଼ିଶାରେ ଅଶୀ ପାଖାପାଖି ଦୈନିକ ସମ୍ୱାଦପତ୍ର ପ୍ରକାଶ ପାଉଥିଲେ ହେଁ କେହି ହିସାବ ଖାତାରେ କିଛି ଲାଭ ଦେଖାଇ ପାରୁନାହାନ୍ତି । ଯଦି ଓଡ଼ିଆ ସମ୍ୱାଦପତ୍ର ପ୍ରକାଶନ କ୍ଷତିର ବ୍ୟବସାୟ, ତେବେ ଏତେ ସଂଖ୍ୟାରେ ନିବେଶକଙ୍କ ଭିଡ଼ କାହିଁକି ? ଲାଭାଂଶ ବାଟମାରଣା ହେଉଛି କହି ତ ପ୍ରମାଣ କରି ହେବନି !

ସମ୍ୱାଦପତ୍ରରୁ ଆୟ ସମ୍ୱାଦ ମଞ୍ଚରେ ବିନିଯୋଗ ହେଲେ ଆର୍ଥିକ ସ୍ଥିତି ସୁଦୃଢ଼ ହେବ, ସାମ୍ୱାଦିକମାନଙ୍କୁ ଉଚିତ ପାରିଶ୍ରମିକ ଦିଆଯାଇପାରିବ ଏବଂ ଗୁଣାତ୍ମକ ସାମ୍ୱାଦିକତା ବିକାଶରେ ଖର୍ଚ୍ଚ କରାଯାଇପାରିବ ।

ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟ ପାଇଁ ଓଡ଼ିଆ ସାଂବାଦିକତା ସର୍ବାପେକ୍ଷା ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ । ପ୍ରବଳ ପରାକ୍ରମଶାଳୀ ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନ କାଳରେ ଓଡ଼ିଆ ସାମ୍ୱାଦିକତାର ସାତ ଦଶକର ପ୍ରଚ଼େଷ୍ଟା ଭାଷାଭିତ୍ତିକ ରାଜ୍ୟ ଗଠନରେ ପ୍ରମୁଖ ପୁରୋଧା ସାଜିଥିଲା । ଆନ୍ତର୍ଜାତିକସ୍ତରରେ ବହୁ ଗବେଷଣାରୁ ଜଣାଯାଇଛି ଯେ ମୁଦ୍ରିତ ସମ୍ୱାଦପତ୍ରର ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ସ୍ଥାନୀୟ ପ୍ରଶାସନ ସ୍ଥାଣୁ ପାଲଟିବା ଭୟ ରହିଥାଏ । ଡ଼ିଜିଟାଲ ମଞ୍ଚ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ସୁରକ୍ଷା ବଳୟ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରୁ ନାହିଁ । ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଶାସନକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିବା ନିମନ୍ତେ ମୁଦ୍ରିତ ସମ୍ୱାଦପତ୍ର ପ୍ରକାଶନ ଅନିବାର୍ଯ୍ୟ ।

୫. ୨୦୬୬ ବେଳକୁ ଛାପା ଗଣମାଧ୍ୟମର ସ୍ଥିତି କେମିତି ଥିବ ବୋଲି ଆପଣ ଅନୁମାନ କରୁଛନ୍ତି ?

ମୁଦ୍ରିତ ଓଡ଼ିଆ ସାମ୍ୱାଦିକତା ଅଭ୍ୟୁଦୟର ୨୦୦ ଶହ ଏବଂ ବର୍ତ୍ତମାନଠାରୁ ୪୪ ବର୍ଷ ପର କଥା ଆପଣ ପଚାରୁଛନ୍ତି ।

ଗଣମାଧ୍ୟମ ସହବସ୍ଥାନ ନୀତିରେ ପରିଚାଳିତ, ‘ମିଡ଼ିଆ କୋ-ଏକଜିଷ୍ଟସ’ । ସୋସିଆଲ ମିଡ଼ିଆ ଓ ଡ଼ିଜିଟାଲ ମିଡ଼ିଆ ପ୍ରସାରରେ ମୁଦ୍ରିତ ମଞ୍ଚ ନିଶ୍ଚିହ୍ନ ହୋଇଯିବା ସମ୍ଭାବନା ନାହିଁ । ହଁ, ମୁଦ୍ରିତ ଗଣମାଧ୍ୟମର ସାପ୍ରତିକ ସଂପାଦକୀୟ ନୀତି, ଆଙ୍ଗିକ, ବ୍ୟବସାୟ ପରିଚାଳନା, ମାଲିକାନା ଓ ପାଠକ ସଂପୃକ୍ତିରେ ବ୍ୟାପକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆସିବ । ମୁଦ୍ରିତ ସମ୍ୱାଦପତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ଡିଜିଟାଲ-ଫାଷ୍ଟ ନୀତି ଅନୁସରଣ କରିବେ, ଲୋକାଭିମୁଖୀ ସଂପାଦକୀୟ ଓ ସ୍ୱାବଲମ୍ୱୀ ବ୍ୟବସାୟିକ ପଦ୍ଧତି ଅବଲମ୍ୱନ ପ୍ରତି ଆଗ୍ରହାନ୍ୱିତ ହେବେ । ମୁଦ୍ରିତ ସମ୍ୱାଦପତ୍ର ରାଜ୍ୟ, ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଓ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ତରରେ କମ ସଂସ୍କରଣ, ଗୁଣାତ୍ମକ ଓ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ସାମ୍ୱାଦିକତାରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ହେବ ।

ମୁଦ୍ରିତ ସମ୍ୱାଦପତ୍ରରେ ବ୍ୟବହୃତ କାଗଜ ଦ୍ୱାରା ବ୍ୟାପକ ଜଙ୍ଗଲ ହାନୀ, ଜଳ ପ୍ରଦୂଷଣ ଓ ପରିବହନରେ ଇନ୍ଧନ ଖର୍ଚ୍ଚ ହେଉଥିବା ହେତୁ ଦୈନିକ ବଦଳରେ ସାପ୍ତାହିକ, ପାକ୍ଷିକ, ମାସିକ ସମ୍ୱାଦପତ୍ର ପ୍ରଚଳନ ଲୋକପ୍ରିୟ ହେବା ସମ୍ଭବ । ମୁଖ୍ୟତଃ ଡିଜିଟାଲ ମଞ୍ଚରେ ଯେଉଁ ସ୍ତରର ସାମ୍ୱାଦିକତାର ଅଭାବ ରହିବ, ତାହା ମୁଦ୍ରିତ ସମ୍ୱାଦପତ୍ର ପୂରଣ କରିବ । ଉଦାହରଣରେ ଅନୁସନ୍ଧାନ, ଅନୁଶୀଳନ ଓ ଅଭିମତଧର୍ମୀ ସାମ୍ୱାଦିକତା ସମ୍ୱଳିତ ଦୀର୍ଘ ରଚନା ନିମନ୍ତେ ଉପଭୋକ୍ତା ମୁଦ୍ରିତ ସମ୍ୱାଦପତ୍ର ଖୋଜିବେ ।

୬. ଫେସବୁକ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସାମାଜିକ ଗଣମାଧ୍ୟମ ଯେତିକି ଲୋକପ୍ରିୟ, ସେତିକି ପରିମାଣରେ ବିଶ୍ୱସନୀୟତା ତାଙ୍କ ପାଖରେ ନାହିଁ ବୋଲି କୁହାଯାଉଛି । ଏ ସଂପର୍କରେ ଆପଣଙ୍କ ମତ କ’ଣ ?

ଭାରତରେ ମାତ୍ର ୩୭ ପ୍ରତିଶତ ସମ୍ୱାଦ ଉପଭୋକ୍ତା ଡିଜିଟାଲ ସମ୍ୱାଦ ମଞ୍ଚ ଓ ସୋସିଆଲ ମିଡ଼ିଆରେ ପ୍ରସାରିତ ସମ୍ୱାଦକୁ ବିଶ୍ୱାସ କରୁଥିବା ‘ଓରମାକ୍ସ ମିଡ଼ିଆ’ ପକ୍ଷରୁ ‘ଫେକ୍ଟ ଅର ଫେକ ?’ର ୨୦୨୧ ସଂସ୍କରଣରେ ଦର୍ଶାଯାଇଥିଲା । ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସ୍ତରରେ ଏହି ପରିମାଣ ଊଣାଅଧିକେ ସମାନ । ଅନ୍ୟ ଗବେଷଣାରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ ସୋସିଆଲ ମିଡ଼ିଆରେ ପ୍ରସାରିତ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟରକ୍ଷା ସଂପର୍କିତ ସମ୍ୱାଦରୁ ସାଧାରଣ ଅବସ୍ଥାରେ ୬୫ ପ୍ରତିଶତ ଏବଂ ମହାମାରୀ କାଳରେ ୯୨ ପ୍ରତିଶତ ଯାଏଁ ଅସତ୍ୟ । ଏହା ସାଙ୍ଗକୁ ପାରମ୍ପରିକ ଗଣମାଧ୍ୟମ ମଞ୍ଚଗୁଡ଼ିକରେ ମଧ୍ୟ ମହାମାରୀ ପରଠାରୁ ବିଶ୍ୱସନୀୟତା ହ୍ରାସ ପାଇ ଆସୁଥିବା ଲକ୍ଷ୍ୟ କରାଯାଉଛି । ଏହି ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ କେବଳ ସମ୍ୱାଦ ଉପଭୋକ୍ତାମାନେ ସତ୍ୟ ଓ ଅସତ୍ୟ ସୂତ୍ର ଚ଼ିହ୍ନଟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସଶକ୍ତ ହେଲେ ଯାଇ ସମ୍ଭବ ।

୭. ସାମଗ୍ରିକ ଭାବରେ ଓଡ଼ିଆ ପତ୍ରପତ୍ରିକାର ଭବିଷ୍ୟତ ସଂପର୍କରେ ଆପଣ କ’ଣ କହିବେ ?

ଓଡ଼ିଆ ଭଳି ଆଞ୍ଚଳିକ ଭାଷାରେ ଗଣମାଧ୍ୟମର ଭବିଷ୍ୟତ ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ । ୨୦୨୨ ଆରମ୍ଭ ସୁଦ୍ଧା ଅନଲାଇନ ଗବେଷଣା ସଂସ୍ଥା ‘କମସ୍କୋର’ ତଥ୍ୟ ଅନୁଯାୟୀ ଭାରତୀୟ ଇଣ୍ଟରନେଟ ଉପଭୋକ୍ତାମାନେ ଦୈନିକ ହାରାହାରି ୨.୨ ଘଣ୍ଟା ଡିଜିଟାଲ ଓ ସୋସିଆଲ ମିଡ଼ିଆ ସହ ଟେଲିଭିଜନ ଦେଖାରେ ଚାରି ଘଣ୍ଟା ଯୋଗ କଲେ ସାତରୁ ଆଠ ଘଣ୍ଟା ଗଣମାଧ୍ୟମ ସଂପୃକ୍ତିରେ କଟାଉଛନ୍ତି । ଜନସଂଖ୍ୟାରୁ ଅର୍ଦ୍ଧେକ ନାଗରିକଙ୍କ ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନଚର୍ଯ୍ୟାର ଏକ ତୃତୀୟାଂଶ ସମୟ ଗଣମାଧ୍ୟମ ମଞ୍ଚରେ ଅତିବାହିତ ହେଲେ ସମସ୍ତ ମଞ୍ଚରେ ଉପଭୋକ୍ତାଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ବଢ଼ିବ । ସେଥିରେ ଓଡ଼ିଆ ପତ୍ରପତ୍ରିକା ମଧ୍ୟ ସାମିଲ ହେବ ।

୮. ଆପଣ ଦୀର୍ଘ ବର୍ଷ ଧରି ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରେ ସାମ୍ୱାଦିକତା ପାଠ ପଢ଼ାଇଛନ୍ତି ଏବଂ ଏବେ ଏ ଦିଗରେ ଗବେଷଣା ଜାରି ରହିଛନ୍ତି । କେଉଁ କୌଶଳ ଅବଲମ୍ୱନ କଲେ ଇଣ୍ଟରନେଟ ଭିଡ଼ରେ ଛାପା ଗଣମାଧ୍ୟମ ବଞ୍ଚିରହିବ ?

ସାମ୍ୱାଦିକତାର ଗୁଣାତ୍ମକ ବିକାଶ । ଏହି ଲକ୍ଷ୍ୟ ହାସଲ ଲାଗି ସମ୍ପାଦକୀୟ ନୀତି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ, ଉପଲବ୍ଧ ସାଧନ ବିନିଯୋଗରେ ସମ୍ୱାଦ ମଞ୍ଚ କର୍ମୀଙ୍କୁ ତାଲିମ, ବିକଳ୍ପ ଆୟ ସଂଗ୍ରହ ନିମନ୍ତେ ବିଧିବଦ୍ଧ ଉଦ୍ୟମ, ସାମୟିକ ସମୀକ୍ଷା ଦ୍ୱାରା ଭୂଲଭଟକାର କ୍ରମାଗତ ସଂଶୋଧନ ଏବଂ ସର୍ବୋପରି ପରିଚାଳନାଗତ ସ୍ୱଚ୍ଛତା ଅବଲମ୍ୱନ ଆବଶ୍ୟକ । ଛାପା ଗଣମାଧ୍ୟମକୁ ବଞ୍ଚାଇ ରଖିବା ପାଇଁ ଦେଶ ବିଦେଶରେ ବହୁ ପରୀକ୍ଷା ନିରୀକ୍ଷା ଚାଲିଛି । ସଫଳ ମଡ଼େଲଗୁଡ଼ିକୁ ଅନୁସରଣ କରିବା ନିମନ୍ତେ ମାନସିକତା ପରିବର୍ତ୍ତନ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ । 

‘ରବିବାର ସମ୍ୱାଦ’ / ୨୭ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୨୨ / ପୃଷ୍ଠା : ୬

Dr Pradeep Mahaptra started writing a weekly journalism email newsletter after his retirement from teaching journalism for 27 years at Berhampur University. It contains review of contemporary media trends. Writings from the newsletter are compiled annually as e-books for past five years. Khetrabasi Nayak from Ravivar Sambad interviewed him:

1.               You are publishing an e-mail newsletter on journalism for past five years. How the idea came to your mind ?

My ‘Weekly Journalism Newsletter’ started publication in response to a dramatic incident. I addressed a workshop of district level correspondents of The Sambad organised by the newspaper at Bhubaneswar during July 2017. Summary of my presentation contained that Odia journalism is being influenced by the global trends of transformation and it will be accelerated in the near future. Journalists have to prepare themselves to adopt to the changes through their knowledge base, work style and technological competence. It needs involvement in lifelong learning process.

The participants of the workshop agreed upon the observation. One journalist asked, where are the resources in Odia language to learn quality journalism. Overcome by emotion I told, “there are not enough available, but I will try to add into”. Within two months of the incident ‘Weekly Journalism Newsletter’ appeared. It reaches to about five hundred journalists free of cost. During the pandemic the content of newsletter started republishing in my Facebook page followed by five thousand friends. A select bunch of writings appear in daily, weekly and fortnightly Oida newspapers. The hypothesis behind the initiative is based on the rationale that availability of enough reading material on current developments in media landscape and emerging techniques in regional language can encourage interested journalists to study and learn the art and craft of the trade, which can ultimately result in spread of quality journalism.

2.               How it is received by the media professionals ?

My email-newsletter and e-books reach to a narrow readership. On one hand, the habit of reading at virtual platforms is not popular in our state and on the other hand, the environment has not been created for development of quality journalism in Odia language.

Consumer attitude is changing fast in the era of digital transformation. Readers have started ignoring a few platforms. In near-future, following the western trend, newspaper industry in our state ought to change from advertisement-dependent model to subscription-based model. In such an environment the need for quality journalism will increase. Consumers will prefer better products when they will pay more for it. My efforts of five to ten years on production of content in Odia language for spread of quality journalism may prove to be useful as tools of self-learning for local journalists in long run.

The elite group of journalists know English. There is no dearth of quality literature on media in English language. The material produced by me in Odia may be helpful for less-educated, un-trained rural journalists interested in capacity building. They can get fact based online resources free of cost to built-up their careers.

3.               On-line education of school students living in the inaccessible mountainous regions in our state was affected due to lack of internet-connectivity. In such a situation how digital media and e-books can reach to everyone ?

India is expecting major improvement in telecom sector during next five years. In 2021 annual growth rate of internet users base was recorded 11.5 percent and about 32 percent of rural population were covered by internet. Among 100 crore mobile consumers of the country during earlier part of 2022, about 75 crore used smart phones and the number will reach 100 crore by 2026. While rate of increase of use of smart phone will continue with 2.5 percent in the urban setting, it will reach 6 percent in rural areas. These statistics are sourced from ‘2022 Global TMT (Technology, Media and Entertainment, Telecom)’ report prepared by leading international trade and commerce research organisation ‘Deloitte’. Odisha will be a part of such expansion.

4.               Weekly newspaper Utkal Dipika was launched in 1866. During the next 150 years many newspapers appeared in Odisha. What are your observations on greatness and challenges in Odia journalism ?

Gouri Sankar Ray organised a joint stock company to establish ‘Cuttack Printing Company’ and publish Utkal Dipika. It is recorded in the pages of history that he could earn profit form printing and publishing and distributed dividends among shareholders. Today about 80 daily newspapers are published in Odisha, but none of them are able to show profit in balance sheets. If newspaper publication in Odisha is a non-profitable business, why the space is crowded ? It is not possible to prove that profit is hijacked !

When income from the newspaper is invested in the news platform, the financial condition will turn strong, proper remuneration can be given to journalists and enough money can be spent for production of quality journalism.

Odia newspapers are essential for Odisha state. Seven decades of endeavour led by Odia journalism resulted in formation of a separate political state on linguistic basis during British rule. Research in international sphere reveal that in absence of print newspapers the fear of local administration turning idle prevails. Digital platforms fail to provide adequate protection. To empower democracies publication of print newspapers is essential.

5.               What is your speculation on state of print media by 2066.

You are asking about 200 years from beginning of Odia journalism and 44 year from now.

‘Media co-exists’. There is no fear of extinction of print media due to spread of social media. Yes, there will be far-reaching changes in contemporary editorial policy, format, business model, ownership and readers engagement, Print newspapers will embress digital first approach for news dissemination, adopt public interest journalism and sustainable business models. Print newspapers will publish less editions, turn to qualitative and impact focused journalism. It will survive in state, national and international sphere away from hyper-local coverage limited to the elite circle of readers only.

Since newsprint consumed by print publications result in loss of forest, water pollution and fossil fuel for transportation, emerging environmental consciousness readers will prefer weekly, fortnightly and monthly newspapers instead of daily editions. Print journalism will supplement to digital media. Consumers will search print newspapers for investigative, explanatory and opinion oriented long form journalism.

6.               Though Facebook and other social media platforms have gained popularity; they are also branded as unreliable sources. What is your opinion in this regard ?

In India, only 37 percent of news consumers have faith in digital and social media as per report Fact or Fake 2021 edition of ‘Ormax Media’, a leading national online research firm. The statistics is more or less similar to that of the prevailing international condition. Other research findings denote that upto 65 percent of health-related information spread in social media belongs to fake categories and during the pandemic touched 92 percent in certain cases. Similarly, it has been marked that trustworthiness among the traditional media platforms are also gradually declining. The crisis can be solved only through enhancement of the news consumers strength to differentiate between truth and false sources.

7.           What you will say on future of Odia newspapers and magazines in totality ?

The future of mass media among regional languages in India including Odia is bright. Online research major ‘Comscore’ data reveal that  by beginning of 2022 internet consumers in India were engaged 2.2 hours with digital and social media together with four hours in television viewing on daily basis. Thus, about seven to eight hours of a media savy common citizen, one-third of time per day is spent in the media platforms. They account for half of the country’s population. Since the trend is expected to rise in consistent manner, consumption in all types of the media platforms will increase and Odia print publications will be ultimately included in the growth trajectory.

8.               You have taught journalism for a long period at a university and still continuing with research activities. In your opinion by employing which techniques print media can survive amidst the impending disruptions ?

Efforts in improvement in quality of journalism will help the print platforms to survive. To achieve the objectives, well planned strategies such as formulation of suitable editorial policy, training of the media workers on emerging trends employing available resources, implementing projects for alternative revenue generation, organising periodic evaluation to immediately rectify mistakes and  above all adoption of transparency in all levels of management is necessary. Experimentation with new models to protect relevance of print journalism are practised worldwide. Local publishers have to change their mindset and embress replication of successful models to survive.

English translation of interview published in Ravivar Sambad /  Sunday Magazine of Odia Daily The Sambad / March 27, 2022 / Page : 6